του Γεώργιου Αλεξανδράκη
Σε μια καλοκαιρινή αίθουσα, με τη γνώριμη μυρωδιά του ποπ κορν που αιωρείται γύρω σου, δεν έχει τόση σημασία η ατμόσφαιρα του σινεμά. Αυτήν έτσι κι αλλιώς τη ξέρουμε: φιλόξενη, προστατευτική. Το βάρος πέφτει αλλού, στον Πάνο Κούτρα. Δύο ώρες μαζί του, μέσα από τις μικρού μήκους ταινίες του, ήταν σαν να ανοίγεις ένα παράθυρο σε μια ελευθερία που μας έχει λείψει. Ελευθερία να αφηγηθείς, να εκτεθείς, να μετατρέψεις το βίωμα σε εικόνα χωρίς να σκέφτεσαι αν ταιριάζει ή όχι στους κανόνες που μας φόρεσαν.
Αυτές οι ταινίες θα έπρεπε να έχουν φτάσει σε εμάς νωρίτερα. Πόσοι από εμάς θα νιώθαμε διαφορετικά, πιο ανάλαφροι, αν μας είχαν δείξει από νωρίς πως η έκφραση δεν είναι κάτι που πρέπει να κρύβεις; Γιατί αυτό κάνει ο Κούτρας: μιλά με σιγουριά, με τρυφερότητα, με μαγικό ρεαλισμό, και ταυτόχρονα γκρεμίζει στερεότυπα.
Κι ενώ όλα μοιάζουν λες και τα έχεις ξαναδεί, ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι όχι αυτός ο άνθρωπος παραμένει ατόφιος, χρόνια τώρα, αμετακίνητος στις αξίες του. Δεν έχει αναλωθεί. Δεν φιλτράρει το βίωμα, το προσφέρει απευθείας στον θεατή. Και έτσι γεννιέται μια αφήγηση που μιλάει κατευθείαν στην καρδιά, ακόμα κι όταν οι λέξεις σιωπούν. Εκεί, η γυναίκα αποκτά ρόλο κεντρικό. Εκεί, η τρυφερότητα γίνεται βάση.
Στο τέλος, η Λήδα Γαλανού από το Flix.gr, με λίγες αλλά κοφτερές ερωτήσεις, ξεδίπλωσε μπροστά μας πλευρές της προσωπικότητάς του. Κι έμεινε μέσα μου αυτή η αίσθηση: ότι υπάρχουν δημιουργοί που ξέρουν πως ό,τι κι αν κάνουν, θα το μεταμορφώσουν σε αλήθεια. Ο Κούτρας κινείται κινηματογραφικά ανάμεσα στις πόλεις, την αγάπη, το καλό. Και ίσως αυτό να είναι το πιο αναπάντεχο: πως στον εναλλακτικό, underground κινηματογράφο, οι ταινίες του συχνά οδηγούν σε ένα «καλό τέλος». Εκεί που άλλοι θα διάλεγαν το σκοτάδι, εκείνος επιμένει στο φως.
Κι ακόμη, η σταθερή σχέση του με τους συντελεστές του, τόσα χρόνια μετά. Μια πίστη που δεν είναι μόνο επαγγελματική είναι πίστη στον ίδιο τον ήρωα.
Όλα αυτά πραγματοποιήθηκαν στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, στον κινηματογράφο Λαΐς. Το αφιέρωμα είχε πρωτοπαρουσιαστεί στο 65ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και ξανασυναντήθηκε με το κοινό της Αθήνας.
Από 18 έως 21 Σεπτεμβρίου 2025, η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, τίμησε τον Πάνο Χ. Κούτρα με ένα μεγάλο αφιέρωμα στον θερινό κινηματογράφο Λαΐς.
Προβλήθηκαν και οι πέντε μεγάλου μήκους ταινίες του, ενώ για πρώτη φορά στην Αθήνα παρουσιάστηκαν οι πέντε μικρού μήκους (τέσσερις μυθοπλασίες και ένα μουσικό βίντεο). Ο ίδιος ο σκηνοθέτης άνοιξε το αφιέρωμα και παρευρέθηκε στις προβολές, τις οποίες προλόγισαν αγαπημένοι συνεργάτες του.
Η συμπερίληψη, η αποδοχή του διαφορετικού, η τρανς ορατότητα, η μετανάστευση, η προσωπική ταυτότητα, η μάχη με τα στερεότυπα, αλλά και το παράλογο και η διαφυγή του ονείρου, αναδείχθηκαν ξανά ως οι βασικές θεματικές του έργου του.
Ένα αφιέρωμα που δεν λειτούργησε μόνο ως αναδρομή, αλλά ως ζωντανή υπενθύμιση του γιατί ο Πάνος Χ. Κούτρας παραμένει ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες δημιουργούς.
Φωτογραφία: Ταινιοθήκη της Ελλάδος
